Zabawki historyczne
Zabawki historyczne stanowią najcenniejszy dział zbiorów, choć niestety najmniej liczny. Najstarszym eksponatem jest niemiecka lalka woskowa z końca XVIII wieku. Muzeum posiada kolekcje lalek w historycznych strojach z przełomu XIX i XX wieku z sygnowanymi główkami wykonanymi z porcelany polewanej, biskwitu lub z papier-maché. Wymienić trzeba również pochodzące z XIX wieku żołnierzyki ołowiane, niemiecką miniaturową maszynę do szycia, rzutnik na szklane przezrocza i kilka kompletów takich przezroczy z okresu od 1900 do 1926 roku firmy Braci Bing z Niemiec. Wśród akcesoriów lalkowych znajdują się: pokoiki dla lalek z kompletnym wyposażeniem i odrębne zestawy mebelków lalkowych (niektóre posiadają ręcznie glazurowane blaty marmurowe). Muzeum ma również kolekcję przyborów kuchennych wykonanych z miedzi i mosiądzu z 2 poł. XIX w., instrumenty muzyczne z XIX w., pięknie zdobione szylkretem i masą perłową.
Są też gry z okresu międzywojennego, m.in.: „Lotto”, chińska „Mah Jong”, unikatowe domino wykonane z kości i hebanu czy też jo-jo z lat 30. XX wieku.
Wśród zabawek historycznych spotykamy zagraniczne i polskie, różnego rodzaju klocki, w tym: drewniane klocki obrazkowe (z przełomu lat 20 i 30. XX w.) oraz niemieckie klocki kamienne firmy Richter z 1910 roku (w oryginalnym opakowaniu).
Zabawki etnograficzne
W muzealnych zbiorach znajdują się zabawki charakterystyczne dla wszystkich ośrodków zabawkarstwa ludowego w Polsce (koniki, klepaki, gliniaki itp.) oraz eksponaty ludowe z Węgier, Czech i Słowacji. Jest to największy zbiór zabawek ludowych w Polsce. Wszystkie są ręcznie zdobione, malowane i wykonane z naturalnych materiałów przy użyciu dawnych, stolarskich narzędzi: dłuta, kozika, kobyłki.
Jedna z ciekawszych kolekcji etnograficznych to kolekcja zabawek autorstwa Stanisława Naroga z Brzózy Stadnickiej, przedstawiciela leżajskiego ośrodka zabawkarstwa ludowego. Stanisław Naróg tworzył początkowo zabawki tylko dla rodziny i znajomych. Jego bryczki, koniki, karuzelki bardzo spodobały się dzieciom. W krótkim czasie wyrób zabawek stał się jego głównym źródłem utrzymania. Autor wprowadzał do swych prac nowe wzory, oryginalne konstrukcje i wynalazki. Wiele z nich powstawało tylko w kilku egzemplarzach.
Rzeźba w miniaturze i zabawkarstwo ludowe autorstwa Jana Puka – twórcy zamieszkałego w Trześni koło Sandomierza. Część pierwsza kolekcji to budowle. Swoje kapliczki, chałupy, zabudowania gospodarcze itp. rzeźbi, wykorzystując naturalne kształty drewna, układ słoi, rozmieszczenie sęków. Muzeum posiada duży zbiór „pukowych” grzechotek o różnych kształtach: serc, walców, kwadratów, dwóch złożonych razem łyżek. Są też koniki i woły oraz zaprzęgi z woźnicami. Jan Puk to miłośnik wiejskiego folkloru, wielki znawca dawnych wiejskich zwyczajów, bajarz i poeta, a przede wszystkim – dokumentalista swojej twórczości.
Zbiór glinianych rzeźb wykonanych przez Kółko Plastyki Ludowej przy Szkole Podstawowej w Medyni Głogowskiej. Najstarsze prace trafiły do naszych zbiorów w latach osiemdziesiątych. Są to niewielkie postaci świątków, pielgrzymów, ludzi pracy. W okresie późniejszym dołączyły też bajkowe domki, tajemnicze figurki i zwierzątka. Opiekunem Kółka Plastyki Ludowej jest Jan Kot, który od lat 80. uczy dzieci trudnego garncarskiego rzemiosła.
Zabawki współczesne
Zbiór Zabawek Współczesnych obejmuje wyroby nieistniejących już w większości polskich spółdzielni zabawkarskich, zakładów produkcyjnych, rzemieślników oraz wyroby firm zagranicznych od lat 60. XX wieku. Jako jedyni w Polsce posiadamy zbiory większości spółdzielni zabawkarskich. W tym dziale znajdziemy także zabawki znane współczesnym maluchom: klocki Lego i lalki Barbie, maskotki, pluszaki, gry. Spuścizna kieleckiej spółdzielni zabawkarskiej „Gromada” – kilkaset eksponatów prezentujących ewolucje techniki produkcyjnej zabawek, zmiany surowców, z jakich je wykonywano, a także zmiany samych zabawek, od pluszowych maskotek poprzez drewniane do plastikowych i gumowych.
Zabawki dźwiękowe firmy Fisher Price z lat 1960-1967 to kolekcjonerski rarytas. Wielobarwne prace z tworzywa sztucznego o różnych kształtach, dziwaczne zwierzęta, kule, półksiężyce, niesymetryczne figury geometryczne, a także przedmioty codziennego użytku: kasy, kalkulatory i telefony.
Zabawki specjalne
W zbiorach znajdują się prace dziecięce wyróżnione w konkursie „Zabawka Przyjazna Dziecku”, cyklicznie organizowanym przez Muzeum, jak również dzieła twórców profesjonalnych i ludowych. Są to zabawki dydaktyczne, prace plastyczne i literackie oraz prezentacje multimedialne.
W grudniu 2004 roku Muzeum pozyskało nową kolekcję: przekazany przez zarząd Stowarzyszenia Osób Niepełnosprawnych „Karawane” ze Szwajcarii – oryginalny zbiór szopek bożonarodzeniowych. Szopki pochodzą z wielu krajów i wykonano je bardzo ciekawymi technikami, często z materiałów (roślin i tworzyw) wykorzystywanych wyłącznie w kraju, z którego pochodzi eksponat. Tę osobliwą kolekcję przez lata gromadzili Teresa i Martin Bickel z Wildhaus.
Modele
Kolekcje modelarskie są integralną częścią zbiorów naszej placówki. Zawierają modele latające, pływające i jeżdżące, wykonane z kartonu i plastiku. Modelarzem może zostać każdy! Tym pracochłonnym hobby zajmują się zarówno małe dzieci, jak i ich dziadkowie.
Najcenniejszymi eksponatami są mikromodele szkutnicze Władysława Herbusia z Kielc. Jest on siedmiokrotnym mistrzem świata w modelarstwie okrętowym w klasie C-4 (skala modelu 1:250 i mniejsze; modele od podstaw). Najbardziej utytułowanym modelem jest ORP ,,Piorun” (mistrzostwo świata kolejno w latach: 1987, 1989, 1991).thumb_zaglowiec
Autorem drugiej kolekcji modelarskiej jest kielczanin Jerzy Kuzka, który z niezwykłą starannością sklejał i malował każdy z 50. plastikowych modeli samolotów w skali 1:72. Są odrzutowce, szybowce i modele szkolne. Na dwóch modelach kartonowych Jerzy Kuzka namalował … Baby Jagi na miotłach.
W skład trzeciej kolekcji wchodzi 20 kartonowych żaglowców autorstwa Rafała Polaka: modele składane i sklejane z gotowych elementów. Autor traktuje składanie żaglowców i innych elementów pływających jako dobrą rozrywkę i ciekawy sposób spędzania wolnego czasu. Przy budowie modelu może spędzić nawet 12 godzin dziennie. Prace, malowane przez autora, w bardzo wierny sposób oddają charakter pierwowzoru. Najciekawsze z nich to: szwedzki okręt królewski „Vasa”, „Santa Maria”, „Amerigo Vespucci” i „Dar Młodzieży”.
Kolekcja samochodów Pawła Gawrona z Kielc została zaprezentowana w ramach obchodów 25-lecia Muzeum Zabawek i Zabawy. Paweł Gawron jest wielkim miłośnikiem miniaturowej motoryzacji. Autor kolekcji współtworzył wystawę. Niektóre prezentowane modele samochodów mają otwierane drzwi, bagażniki, maski, ruchome koła.
W części opisowej wystawy kolekcjoner przedstawił historię motoryzacji w pigułce, są to ciekawostki dotyczące rozwiązań technicznych zastosowanych w niektórych pojazdach.
Zbiory artystyczne
Muzeum Zabawek i Zabawy posiada bogate zbiory ikonograficzne. Są wśród nich prace twórców naiwnych: Tadeusza Żaka (obrazy olejne), Marianny Wiśnos (akwarele), ale również stare karty pocztowe i fotografie, grafiki i ekslibrisy przedstawiające zabawy i zabawki dziecięce lub też modę XIX i XX wieku.
Do zbiorów należą także lalki i inne wyroby z pracowni artystycznych, są to m.in.: lalki z Pracowni Lalki Artystycznej „Kasia” w Pilźnie, lalki z masy termoutwardzalnej wykonane przez krakowską artystkę Izabelę Bogacz-Rostworowską czy lalki teatralne autorstwa Ewy Wyczesany ze Starachowic.
W tym dziale znajdują się także kolekcje wyrobów artystycznych: m.in. kolekcja ok. 1 600 żab – rzeźb, zabawek, różnych przedmiotów codziennego użytku w kształcie żab lub z ich wizerunkiem (pojemniki, deski do krojenia, mydelniczki, przyciski do papieru itp.), broszek, breloków i wielu innych. Kolekcję uzupełniają karty pocztowe z żabami, ilustracje, fotografie. Eksponaty podarował p. Stanisław Rusiecki z Londynu, który wraz z nieżyjącą już wtedy żoną Ewą, gromadził eksponaty przez wiele lat.
